Το Κράτος, ως φορέας δημόσιας εξουσίας, έχει τη δυνατότητα, αλλά και την υποχρέωση, να θεσπίζει νόμους με τους οποίους ρυθμίζονται θέματα και γίνονται παρεμβάσεις για την ασφαλή, υγιεινή και εύρυθμη διαβίωση των πολιτών, τηρουμένων των συνταγματικών διατάξεων.
Στη περίπτωση που το Δημόσιο παραλείψει να λάβει μέτρα πρόληψης και προστασίας και, εξαιτίας αυτής της παράλειψης προκληθεί ζημία σε πρόσωπα και πράγματα, ευθύνεται σε αποζημίωση, σύμφωνα με το άρθρο 105 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα. Την ίδια ευθύνη έχουν οι Ο.Τ.Α (Δήμος, Περιφέρεια) και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, η δε ευθύνη του καθενός προσδιορίζεται από τις ειδικότερες υποχρεώσεις που έχει, σύμφωνα με τη κείμενη νομοθεσία.
Για να θεμελιωθεί ευθύνη του Δημοσίου ή των ΟΤΑ προς αποζημίωση, πρέπει να υφίσταται παράνομη πράξη, παράλειψη ή υλική ενέργεια των οργάνων τους κατά την ενάσκηση της δημόσιας υπηρεσίας που τους έχει ανατεθεί. Τα κρατικά όργανα, είτε ενεργούν νόμιμα είτε παράνομα, εκφράζουν τη βούληση του κράτους ως όργανα του και όχι τη δική τους βούληση.
Η ευθύνη του Δημοσίου υφίσταται, όχι μόνον κάθε φορά που με κάποια πράξη ή παράλειψη ή υλική ενέργεια των οργάνων του παραβιάζεται συγκεκριμένη διάταξη νόμου αλλά και όταν παραλείπονται τα ιδιαίτερα καθήκοντα και οι υποχρεώσεις των οργάνων που προβλέπονται από νόμους και κανονισμούς, αλλά και αυτά που οφείλουν να γνωρίζουν και εφαρμόζουν με τα δεδομένα της κοινής πείρας και τις αρχές της καλής πίστης.
Το άρθρο 105 ΕισΝΑΚ καθιερώνει αντικειμενική ευθύνη, δεν απαιτείται δηλαδή υπαιτιότητα του οργάνου του δημοσίου. Για τη θεμελίωση της ευθύνης αυτής απαιτείται να συντρέχουν και οι λοιπές προϋποθέσεις, δηλαδή η ύπαρξη ζημίας καθώς και αιτιώδους συνάφειας μεταξύ του ζημιογόνου γεγονότος και του επιζήμιου αποτελέσματος, η οποία υπάρχει όταν, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, η φερόμενη ως ζημιογόνος πράξη ή παράλειψη, κατά τη συνηθισμένη και κανονική πορεία των πραγμάτων ή με τις ειδικές περιστάσεις που συντρέχουν στη συγκεκριμένη περίπτωση, ήταν επαρκώς ικανή να επιφέρει το ζημιογόνο αποτέλεσμα.
Το Δημόσιο και οι Ο.Τ.Α. (Δήμοι/Περιφέρειες) υποχρεούνται να προβλέπουν και λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα ώστε να αποφεύγεται η πρόκληση ζημιών σε πρόσωπα και πράγματα από φυσικές καταστροφές, όπως πλημμύρες και πυρκαγιές. Το Κράτος έχει τη δυνατότητα να παρεμβαίνει με νόμους και κανονισμούς, στη διευθέτηση του χώρου, ακόμη και με την αναγκαστική απαλλοτρίωση μέρους των παρακείμενων ακινήτων και στην εκτέλεση των κατάλληλων τεχνικών έργων, ώστε να παρέχεται η αναγκαία προστασία στους πολίτες και στα περιουσιακά τους στοιχεία.
Η μη λήψη των μέτρων αυτών αποτελεί παράνομη παράλειψη και, στη περίπτωση πρόκλησης ζημιών, συνιστά ευθύνη του Δημοσίου, ή/και των ΟΤΑ και υποχρέωσή τους να αποζημιώσουν για κάθε ζημία που προκληθεί (καταβολή εύλογης χρηματικής ικανοποίησης για τη ψυχική οδύνη από την απώλεια ανθρωπίνων ζωών, καταβολή χρηματικής ικανοποίησης για την ηθική βλάβη από τη πρόκληση σωματικών βλαβών, καταβολή χρηματικής αποζημίωσης για τη ζημία σε περιουσιακά στοιχεία).
Η παράλειψη πρόληψης συνιστά αστική ευθύνη του Δημοσίου ή των ΟΤΑ, αναλόγως με τον ποιο βαρύνει η υποχρέωση λήψης των μέτρων αυτών, σύμφωνα με το νόμο.
Ιδιαίτερη, χωριστή ευθύνη συνιστά και η μη εφαρμογή των σωστών μέτρων, σύμφωνα με τους νόμους, τους κανονισμούς, τα διδάγματα της κοινής πείρας και της ανθρώπινης λογικής, από τα όργανα του Δημοσίου, μετά την γέννηση του ζημιογόνου γεγονότος (πυρκαγιά, πλημμύρα), ώστε να αποτραπεί η πρόκληση ζημιών.
Έτσι, στη περίπτωση των πρόσφατων πυρκαγιών, εκτός από την ευθύνη του Δημοσίου και των Ο.Τ.Α. στην πρόληψη, με τη λήψη κατάλληλων τεχνικών έργων, υφίσταται, ενδεχομένως, και ευθύνη του Δημοσίου για τη μη λήψη, μέσω των οργάνων του (Αστυνομία, Πυροσβεστική) των σωστών, κατάλληλων και ενδεικνυόμενων μέτρων ώστε να αποφευχθεί η απώλεια ανθρώπινων ζωών και η καταστροφή περιουσιακών στοιχείων.
Στο νόμο υπάρχει η έννοια της συνυπαιτιότητας, δηλαδή, σε περίπτωση που προκληθεί ζημία, εξετάζεται η ευθύνη και αυτού που ζημιώθηκε. Αν διαπιστωθεί τέτοια συνυπαιτιότητα, εξετάζεται ο βαθμός αυτής, οπότε, στη περίπτωση αυτή μειώνεται αναλογικά η χρηματική αποζημίωση.
Στα πρόσφατα γεγονότα από τις πυρκαγιές, ακούστηκε η άποψη ότι και οι ζημιωθέντες ευθύνονται για τη ζημία, επειδή πρόκειται για αυθαίρετες, χωρίς άδεια της Πολεοδομικής Αρχής, κατασκευές. Είναι, ενδεχόμενο, εφόσον ασκηθούν αγωγές αποζημίωσης από τα θύματα, να προταθεί από το Δημόσιο και τους Ο.Τ.Α. η ένσταση συνυπαιτιότητας των θυμάτων.
Στη περίπτωση αυτή πρέπει να εξετασθούν τα εξής ζητήματα:
Αν η πυρκαγιά προκλήθηκε λόγω της αυθαίρετης κατασκευής κάποιου κτίσματος, πράγμα απίθανο, σύμφωνα με τις μέχρι σήμερα ενδείξεις.
Αν η πυρκαγιά επεκτάθηκε λόγω των αυθαίρετων κατασκευών ή αν δεν κατέστη δυνατή η κατάσβεσή της για την ίδια αιτία. Ούτε, όμως, αυτή η εκδοχή φαίνεται να ισχύει, καθώς η κύρια αιτία επέκταση της πυρκαγιάς αποτέλεσε ο ισχυρός άνεμος που επικρατούσε, ενώ η αδυναμία κατάσβεσής της, οφείλεται και στην ίδια αιτία, και ενδεχομένως σε άλλες, σίγουρα όμως, δεν οφείλεται στην αυθαίρετη δόμηση.
Αν η απώλεια ζωών οφείλεται στην μη ύπαρξη διόδων διαφυγής λόγω των αυθαίρετων κατασκευών. Η άποψη αυτή φαίνεται να έχει βασιμότητα, σύμφωνα με τα όσα έχουν ακουσθεί από δημοσιογραφικές πηγές, ωστόσο και στη περίπτωση αυτή δεν εκλείπει η ευθύνη του Δημοσίου και των ΟΤΑ, αφού στην δική τους σφαίρα ευθύνης και υποχρέωσης ανήκει η λήψη των κατάλληλων μέτρων πρόληψης, και δημιουργίας διόδων διαφυγής.
Και φυσικά δεν είναι βάσιμη η άποψη και για το λόγο ότι ήταν σε γνώση του Δημοσίου και των ΟΤΑ η πολεοδομική κατάσταση που επικρατούσε στη συγκεκριμένη περιοχή (αλλά και αυτή που επικρατεί σε παρόμοιους οικισμούς σε όλη τη Χώρα) και δεν λήφθηκε κανένα απολύτως μέτρο πρόληψης από τη Πολιτεία. Όλοι αυτοί οι οικισμοί έχουν συνδεθεί με τα δίκτυα παροχής ηλεκτρικού ρεύματος και νερού, έχουν δηλωθεί στο Ε9 και πληρώνουν ΕΝΦΙΑ, πολλά δε από αυτά έχουν δηλωθεί και τακτοποιηθεί με τους διάφορους νόμους για την τακτοποίηση αυθαίρετων κατασκευών, συνεπώς δεν μπορεί να λέγεται ότι η Πολιτεία αγνοούσε την ύπαρξή τους και την κατάσταση που επικρατούσε.
Επομένως η ευθύνη του Δημοσίου και των ΟΤΑ είναι ακέραια και πλήρης.
Αυτό που εύχονται όλοι είναι να μην συμβεί ξανά οποιαδήποτε καταστροφή από φυσικά φαινόμενα. Οφείλει η Πολιτεία δια των αρμοδίων οργάνων της, να λάβει τα κατάλληλα μέτρα και να προβεί στη κατασκευή των αναγκαίων τεχνικών έργων σε όλους τους οικισμούς της Χώρας. Η Πολιτεία διαθέτει και τα νομικά και τα τεχνικά μέσα για την υλοποίηση προληπτικών μέτρων.
