ΣτΕ 2015/2010
ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ Β΄
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 26 Μαΐου 2010 με την εξής σύνθεση: Ε. Γαλανού, Σύμβουλος της Επικρατείας, Προεδρεύουσα, σε αναπλήρωση του Προέδρου του Τμήματος και του αρχαιοτέρου της Συμβούλου, που είχαν κώλυμα, Β.Καλαντζή, Εμμ. Κουσιουρής, Σύμβουλοι, Ειρ. Σταυρουλάκη, Β. Μόσχου, Πάρεδροι. Γραμματέας ο Ι. Μητροτάσιος, Γραμματέας του Β΄ Τμήματος.
Για να δικάσει την από 23 Φεβρουαρίου 2009 αίτηση:
της……… ………. ….., κατοίκου …….. Θεσσαλονίκης (………. …), η οποία παρέστη με τον δικηγόρο Δημήτριο Τσαγκαλίδη (Α.Μ. 2176 Δ.Σ. Θεσσαλονίκης), που τον διόρισε με πληρεξούσιο,
κατά του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών και ήδη Υπουργού Οικονομικών, ο οποίος παρέστη με την Ιουλία Σφυρή, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους.
Με την αίτηση αυτή η αναιρεσείουσα επιδιώκει να αναιρεθεί η υπ’ αριθμ. 2/2009 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης.
Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως της Εισηγήτριας, Παρέδρου Ειρ. Σταυρουλάκη.
Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τον πληρεξούσιο της αναιρεσείουσας, ο οποίος ανέπτυξε και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους αναιρέσεως και ζήτησε να γίνει δεκτή η αίτηση και την αντιπρόσωπο του Υπουργού, η οποία ζήτησε την απόρριψή της.
Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου και
Αφού μελέτησε τα σχετικά έγγραφα
Σκέφθηκε κατά το Νόμο
1. Επειδή, για την άσκηση της υπό κρίση αιτήσεως έχει καταβληθεί το νόμιμο παράβολο (υπ’ αριθμ. 2114506-7 και 2114514-5/2009 ειδικά γραμμάτια παραβόλου σειράς Α’).
2. Επειδή, με την αίτηση αυτή ζητείται παραδεκτώς η αναίρεση της 2/2009 αποφάσεως του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης, με την οποία, κατ’ αποδοχή εφέσεως του Δημοσίου, εξαφανίσθηκε η 2411/2007 απόφαση του Διοικητικού Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης και, περαιτέρω, απερρίφθη προσφυγή της ήδη αναιρεσείουσας κατά της αρνήσεως του Προϊσταμένου της ΔΟΥ Νεαπόλεως Θεσσαλονίκης επί αιτήματος απαλλαγής της από φόρο μεταβιβάσεως ακινήτου για την αγορά πρώτης κατοικίας που είχε περιληφθεί στην 5485/29-12-2005 σχετική δήλωσή της.
Με την πρωτόδικη απόφαση, κατ’ αποδοχή της προσφυγής, η ως άνω άρνηση είχε ακυρωθεί.
3. Επειδή, στο άρθρο 1 του ν. 1078/1980 («Περί απαλλαγής εκ του Φόρου Μεταβιβάσεως Ακινήτων [ΦΜΑ] της αγοράς πρώτης κατοικίας…», Α’238), όπως ίσχυε κατά τον κρίσιμο εν προκειμένω χρόνο, ορίζεται ότι «1. Συμβάσεις αγοράς εξ ολοκλήρου και κατά πλήρη κυριότητα ακινήτου από έγγαμο απαλλάσσονται από το φόρο μεταβίβασης, εφ’ όσον ο αγοραστής ή ο σύζυγος ή οποιοδήποτε από τα ανήλικα τέκνα αυτού δεν έχει δικαίωμα πλήρους κυριότητας ή επικαρπίας ή οίκησης σε άλλη οικία ή διαμέρισμα που πληροί τις στεγαστικές ανάγκες της οικογένειάς του ή δικαίωμα πλήρους κυριότητας επί οικοπέδου οικοδομήσιμου ή επί ιδανικού μεριδίου οικοπέδου, στο οποίο αντιστοιχεί εμβαδόν κτίσματος που πληροί τις στεγαστικές τους ανάγκες και βρίσκονται σε δήμο ή κοινότητα με πληθυσμό άνω των τριών χιλιάδων (3.000) κατοίκων…
Κύριος οικίας, διαμερίσματος, οικοπέδου ή ποσοστού αυτών, που έχει μεταβιβάσει …την επικαρπία τούτων…, το εμβαδόν των οποίων πληρούσε κατά το χρόνο της μεταβίβασης τις στεγαστικές του ανάγκες, δύναται να τύχει απαλλαγής κατά την αγορά νέας οικίας, διαμερίσματος ή οικοπέδου, εφ’όσον το διάστημα που μεσολαβεί από τη μεταβίβαση της επικαρπίας …μέχρι την αγορά του νέου ακινήτου είναι μεγαλύτερο των πέντε (5) ετών και συντρέχουν οι λοιπές προϋποθέσεις του παρόντος άρθρου.
Το ανωτέρω χρονικό διάστημα απαιτείται και όταν μεταβιβάζεται η ψιλή κυριότητα οικοπέδου ή ιδανικού μεριδίου αυτού … 15.
Αν ο αγοραστής ή ο σύζυγος ή τα ανήλικα τέκνα τους έχουν δικαίωμα πλήρους κυριότητας ή επικαρπίας ή οίκησης σε κατοικία ή ιδανικό μερίδιο κατοικίας ή δικαίωμα πλήρους κυριότητας σε οικόπεδο ή ιδανικό μερίδιο οικοπέδου, θεωρείται ότι καλύπτονται οι κατά την παράγραφο 1 του άρθρου αυτού στεγαστικές ανάγκες, αν το συνολικό εμβαδόν των ανωτέρω ακινήτων είναι εβδομήντα (70) τ.μ., προσαυξανόμενα κατά είκοσι (20) τ.μ. για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά είκοσι πέντε (25) τ.μ. για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα, των οποίων την επιμέλεια έχει ο δικαιούχος…».
4. Επειδή, κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων, οι οποίες, αποβλέπουν μεν στην ενίσχυση της οικογενείας με τη χορήγηση φορολογικής απαλλαγής για την απόκτηση πρώτης κατοικίας πληρούσας τις στεγαστικές της ανάγκες (ΣτΕ 3290/2007), αλλά, ως προβλέπουσες ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση για ορισμένη κατηγορία φορολογουμένων, είναι στενώς ερμηνευτέες (ΣτΕ 608/1992, 4473/1990), η απαλλαγή από το φόρο μεταβιβάσεως για την απόκτηση πρώτης κατοικίας δεν παρέχεται στην περίπτωση, κατά την οποία η υπό στενή έννοια οικογένεια, στο πρόσωπο κάποιου από τα μέλη της, ήτοι των συζύγων και τυχόν υπαρχόντων προστατευομένων τέκνων, ή περισσοτέρων από αυτά από κοινού, έχει ήδη κατοικία πληρούσα τις στεγαστικές της ανάγκες (ΣτΕ 3108/2000-πρβλ. ΣτΕ 1741/1991).
Περαιτέρω, ο αγοραστής ακινήτου δεν απαλλάσσεται από το φόρο μεταβιβάσεως, εφ’ όσον πρόσωπο από τα οριζόμενα στο νόμο έχει δικαίωμα πλήρους κυριότητας, και όχι μόνον επικαρπίας, επί αρτίου και οικοδομησίμου οικοπέδου, έστω κι αν επί του οικοπέδου αυτού υπάρχει οικία, η οποία τυχόν δεν πληροί τις στεγαστικές ανάγκες της οικογενείας του (ΣτΕ 3287/1988).
5. Επειδή, εν προκειμένω με την αναιρεσιβαλλομένη έγιναν δεκτά τα εξής: «Με το 12718/27-2-2006 συμβόλαιο… η [αναιρεσείουσα], έγγαμη και μητέρα τριών τέκνων, από τα οποία τα δύο συνοικούν με την ίδια και το σύζυγό της, αγόρασε διαμέρισμα στην ……. Θεσσαλονίκης… καθαρού εμβαδού 61,65 τ.μ., έναντι …90.000 ευρώ, στο οποίο ποσό δηλώθηκε και η αξία αυτού, με την 5485/29-12- 2005 δήλωση ΦΜΑ που υπέβαλε στη ΔΟΥ Νεαπόλεως Θεσσαλονίκης [στην οποία] περιέλαβε και αίτημα…απαλλαγής από το φόρο για αγορά πρώτης κατοικίας, συνυποβάλλοντας…
Α) αντίγραφα της δηλώσεως φορολογίας εισοδήματος της ίδιας και του συζύγου της…, σύμφωνα με την οποία ο σύζυγός της είχε την πλήρη κυριότητα μίας μονοκατοικίας …45 τ.μ. επί οικοπέδου…92,50 τ.μ. στην …….. Θεσσαλονίκης…και μίας μονοκατοικίας …35 τ.μ. επί οικοπέδου…965 τ.μ. στην Καλλικράτεια Ν. Χαλκιδικής και
Β) αντίγραφα από το 20169/9-2-2005 συμβόλαιο…, με το οποίο ο σύζυγός της μεταβίβασε σ’ αυτή λόγω δωρεάς το 50% εξ αδιαιρέτου της επικαρπίας επί της παραπάνω…μονοκατοικίας …45 τ.μ…καθώς και το 20170/9-2- 2005 συμβόλαιο…με το οποίο ο σύζυγός της μεταβίβασε λόγω γονικής παροχής στα τρία τέκνα του
α) την ψιλή κυριότητα του προαναφερομένου ακινήτου και
β) την πλήρη κυριότητα της …μονοκατοικίας …35 τ.μ. επί αγρού 1.000 τ.μ. στην Καλλικράτεια Χαλκιδικής. Με βάση την ως άνω δηλωθείσα αξία του ακινήτου και μετά την απόρριψη του παραπάνω αιτήματος η [αναιρεσείουσα] κατέβαλε, με επιφύλαξη του δικαιώματος απαλλαγής της τον αναλογούντα φόρο ποσού 9.888 ευρώ…».
6. Επειδή, το πρωτοβάθμιο δικαστήριο, λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι κατά τον κρίσιμο χρόνο υποβολής της 5485/29-12-2005 δηλώσεως ΦΜΑ…η [αναιρεσείουσα] και ο σύζυγός της είχαν το 50% εξ αδιαιρέτου ο καθένας της επικαρπίας [της προαναφερθείσας] ισόγειας μονοκατοικίας …45 τ.μ. επί οικοπέδου…137,50 τ.μ. [το οποίο ταυτίζεται με το προαναφερθέν οικόπεδο των 92,50 τ.μ., στο εμβαδόν του οποίου δεν είχε συνυπολογισθεί το εμβαδόν της επ’ αυτού κειμένης οικίας των 45 τ.μ.] στην Πολίχνη Θεσσαλονίκης», έκρινε ότι «το ως άνω υπάρχον κτίσμα δεν πληροί τις στεγαστικές ανάγκες της οικογένειας της [αναιρεσείουσας] (είναι μικρότερο των 70 τ.μ.)» και ότι ο ισχυρισμός του Δημοσίου περί του «ότι στο παραπάνω οικόπεδο της παλαιάς μονοκατοικίας 45 τ.μ. μπορεί να ανεγερθεί, μετά από κατεδάφιση αυτής, κτίσμα εμβαδού 166,50 τ.μ. που καλύπτει τις στεγαστικές ανάγκες της [αναιρεσείουσας]» είναι απορριπτέος, «αφ’ ενός διότι ερείδεται επί προϋποθέσεως εντελώς υποθετικής, αφ’ ετέρου διότι είναι αντιφατικός, καθ’ όσον ή πρόκειται περί οικίας ή πρόκειται περί οικοπέδου και, εκ τρίτου, διότι κατά …το άρθρο 1 του ν.1078/1980 η οικία εκλαμβάνεται μαζί με το όλο οικόπεδο αυτής και πρέπει να υφίσταται κατά το χρόνο της συνάψεως της υπό φορολογία συμβάσεως μεταβιβάσεως ακινήτου».
Αντιθέτως, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο έκρινε ότι «η επί οικοπέδου ύπαρξη κτίσματος, που κρίνεται ότι δεν πληροί τις στεγαστικές ανάγκες της οικογένειας, δεν αποκλείει την περαιτέρω έρευνα σχετικά με το αν στο εν λόγω οικόπεδο αντιστοιχεί κτίσμα που πληροί τις στεγαστικές ανάγκες της οικογένειας ή όχι», ότι, «κατά τον κρίσιμο χρόνο υποβολής της 5485/29-12-2005 δηλώσεως ΦΜΑ, με την οποία υποβλήθηκε και το αίτημα περί απαλλαγής για αγορά πρώτης κατοικίας, η [αναιρεσείουσα] είχε το 50% εξ αδιαιρέτου της επικαρπίας …[της προαναφερθείσας] ισόγειας μονοκατοικίας …45 τ.μ. κειμένης επί οικοπέδου …137,50 τ.μ…, η οποία δεν πληρούσε τις στεγαστικές ανάγκες της ίδιας και της οικογένειάς της [και]…είναι παλαιά [και] κτισμένη χωρίς οικοδομική άδεια» και ότι, συνεπώς, «εφ’ όσον επί του [εν λόγω] οικοπέδου αντιστοιχεί εμβαδόν κτίσματος 247,50 τ.μ. και…δεν παρήλθε πενταετία από τη μεταβίβαση από το σύζυγό της, στον οποίο ανήκε κατά πλήρη κυριότητα το ακίνητο, του 50% εξ αδιαιρέτου της επικαρπίας στην ίδια και της ψιλής κυριότητας στα τέκνα τους, δεν συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις απαλλαγής από τον [επίδικο] ΦΜΑ».
7. Επειδή, η κρίση του δικάσαντος διοικητικού εφετείου περί του ότι η επί οικοπέδου ύπαρξη κτίσματος, κρινομένου ως μη πληρούντος τις στεγαστικές ανάγκες της οικογενείας, δεν αποκλείει την περαιτέρω έρευνα σχετικά με το αν στο εν λόγω οικόπεδο αντιστοιχεί κτίσμα που πληροί τις ως άνω ανάγκες, είναι, κατά τα εκτεθέντα στην σκέψη 4, κατ’ αρχήν νόμιμη, απορριπτομένων ως αβασίμων των περί του αντιθέτου προβαλλομένων. Περαιτέρω, η τυχόν πλήρης κυριότητα, κατά τον κρίσιμο χρόνο της υποβολής της σχετικής με το ακίνητο, για το οποίο ζητήθηκε η επίμαχη φορολογική απαλλαγή, φορολογικής δηλώσεως (29-12-2005) (ΣτΕ 3624/2006), κάποιου από τα μέλη της οικογενείας της αναιρεσείουσας ή περισσοτέρων απ’ αυτά από κοινού, επί του προαναφερθέντος οικοπέδου, στο οποίο υπήρχε η μη πληρούσα, όπως βεβαιώνεται στην αναιρεσιβαλλομένη, τις στεγαστικές ανάγκες της οικογενείας της αναιρεσείουσας οικία των 45 τ.μ., θα είχε, κατ’ αρχήν, κατά τα εκτεθέντα στην ίδια ως άνω σκέψη, ως αποτέλεσμα τη μη πλήρωση των προϋποθέσεων για τη χορήγηση της ως άνω απαλλαγής, δεδομένου ότι επρόκειτο για οικόπεδο, στο οποίο αντιστοιχεί κτίσμα 247,50 τ.μ., ήτοι κτίσμα εμβαδού υπερκαλύπτοντος, σύμφωνα με την παράγραφο 15 του άρθρου 1 του ν.1078/1980, τις στεγαστικές ανάγκες της συγκεκριμένης οικογενείας (70+20+20+25=135 τ.μ.).
Στην αναιρεσιβαλλομένη αναφέρεται σχετικώς ότι την 29-12-2005 η αναιρεσείουσα είχε το 50% εξ αδιαιρέτου της επικαρπίας του εν λόγω ακινήτου, χωρίς, όμως, οιαδήποτε μνεία περί του εάν κατά την ίδια ως άνω ημερομηνία ο σύζυγος αυτής και τα τρία τέκνα τους εξακολουθούσαν να έχουν το υπόλοιπο 50% εξ αδιαιρέτου της επικαρπίας και την ψιλή κυριότητα, αντιστοίχως, του οικοπέδου, επί του οποίου υπήρχε η προαναφερθείσα μη πληρούσα τις στεγαστικές ανάγκες της οικογενείας οικία των 45 τ.μ., οπότε και μόνον τα μέλη της εν λόγω οικογενείας θα συγκέντρωναν την πλήρη κυριότητα του ανωτέρω, πληρούντος τις στεγαστικές τους ανάγκες, οικοπέδου και θα αποκλειόταν η χορήγηση της επίμαχης φορολογικής απαλλαγής.
Επομένως, τίθεται κατά τούτο ζήτημα ελλείψεως νομίμου βάσεως της αναιρεσιβαλλομένης, για το λόγο δε αυτό, αυτεπαγγέλτως εξεταζόμενο, δεδομένου ότι η σχετική κρίση αποτελεί πρόκριμα για την ορθή εφαρμογή του εφαρμοστέου κανόνα δικαίου (ΣτΕ 490/1988, 108/1987, 1215/1985), πρέπει η υπό κρίση αίτηση να γίνει δεκτή, καθ’ ό μέρος αφορά στην σχετική με την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών της οικογενείας της αναιρεσείουσας από το οικόπεδο, επί του οποίου υπήρχε η οικία των 45 τ.μ., κρίση του δευτεροβαθμίου δικαστηρίου.
8. Επειδή, κατά τα εκτεθέντα στην σκέψη 6, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο έκρινε νόμιμη την άρνηση της φορολογικής αρχής ως προς την επίμαχη απαλλαγή, με την αιτιολογία, επιπλέον, ότι δεν είχε παρέλθει πενταετία από τη μεταβίβαση, από τον σύζυγό της, προς την αναιρεσείουσα του 50% εξ αδιαιρέτου της επικαρπίας και προς τα τέκνα τους της ψιλής κυριότητας του προαναφερθέντος οικοπέδου.
Η κρίση αυτή δεν είναι νόμιμη, προεχόντως διότι η μεσολάβηση χρονικού διαστήματος μείζονος της πενταετίας από τη μεταβίβαση της επικαρπίας ακινήτου πληρούντος, κατά τον ως άνω χρόνο, τις στεγαστικές ανάγκες της οικογενείας, προβλέπεται από τη σχετική, παρατεθείσα στην σκέψη 3, διάταξη του άρθρου 1 του ν.1078/1980 ως προϋπόθεση για τη χορήγηση φορολογικής απαλλαγής για μεταγενεστέρως αγοραζόμενο ακίνητο αποκλειστικώς για τον ίδιο τον μεταβιβάσαντα την επικαρπία κύριο του προγενεστέρου ακινήτου, εν προκειμένω δε η επίδικη φορολογική απαλλαγή αφορά στην σύζυγο του μεταβιβάσαντος την ως άνω επικαρπία, ήτοι στην αναιρεσείουσα, και όχι στον ίδιο τον σύζυγο αυτής,ήτοι στον κύριο του αρχικού ακινήτου.
Επομένως, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα, πρέπει η υπό κρίση αίτηση να γίνει δεκτή και ως προς την επάλληλη αυτή αιτιολογική βάση απορρίψεως του αιτήματος της αναιρεσείουσας ως προς την επίμαχη φορολογική απαλλαγή.
9. Επειδή, τέλος, προβάλλεται ότι μη νομίμως το δευτεροβάθμιο δικαστήριο, εξαφανίζοντας την πρωτόδικη απόφαση κατ’ αποδοχή της εφέσεως του Δημοσίου και δικάζοντας, περαιτέρω, την προσφυγή της αναιρεσείουσας, δεν εξέτασε λόγο προσφυγής της, τον οποίο το πρωτοβάθμιο δικαστήριο δεν είχε εξετάσει, έχοντας δεχθεί την προσφυγή για διαφορετικούς, αναφερθέντες στην σκέψη 6, λόγους, και ο οποίος αναφερόταν στην έλλειψη οιασδήποτε αιτιολογίας της επίδικης σιωπηρής απορρίψεως από τη φορολογική αρχή του αιτήματος της αναιρεσείουσας περί χορηγήσεως της επίδικης φορολογικής απαλλαγής.
Ο λόγος, όμως, αυτός είναι, ενόψει των εκτεθέντων στις σκέψεις 7 και 8, αλυσιτελής, δεδομένου ότι τα δικαστήρια της ουσίας, επί σχετικών προσφυγών, κρίνουν την υπόθεση κατά το νόμο και την ουσία, εν προκειμένω δε το δευτεροβάθμιο δικαστήριο, στα πλαίσια αυτά, προέβη σε κρίση περί της συνδρομής ή μη των προϋποθέσεων της επίδικης φορολογικής απαλλαγής στο πρόσωπο της αναιρεσείουσας.
10. Επειδή, ενόψει των ανωτέρω, πρέπει η υπό κρίση αίτηση να γίνει δεκτή και να αναιρεθεί η 2/2009 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης, η δε υπόθεση, η οποία χρήζει διευκρινίσεως ως προς το πραγματικό, πρέπει να παραπεμφθεί στο ίδιο ως άνω δικαστήριο για νέα νόμιμη κρίση.
Δια ταύτα
Δέχεται την αίτηση.
Αναιρεί την 2/2009 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης, στο οποίο
παραπέμπει την υπόθεση, κατά τα εκτιθέμενα στο αιτιολογικό.
Διατάσσει την επιστροφή του παραβόλου.
Επιβάλλει στο Δημόσιο τη δικαστική δαπάνη της αναιρεσείουσας, η οποία ανέρχεται στο ποσό των εννιακοσίων είκοσι (920) ευρώ.
Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα την 1η Ιουνίου 2010
Η Προεδρεύουσα Σύμβουλος Ο Γραμματέας του Β΄ Τμήματος Ε. Γαλανού Ι. Μητροτάσιος και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 9ης Ιουνίου 2010.
Η Προεδρεύουσα Σύμβουλος Η Γραμματέας Ε. Γαλανού Α. Ζυγουρίτσα Π.Β.
